Wat wordt de toekomst van PDF?

Sinds 1993 is PDF (Portable Document Format) de onbetwiste standaard voor kantooromgeving en grafische wereld. Voor de normale Office-gebruiker is PDF nog steeds een makkelijk formaat om bestanden uit te wisselen met collega’s. Drukkerijen zijn ook nog steeds tevreden, al wordt het verhaal technischer met varianten als Certified PDF en PDF/X-4. Maar de laatste jaren groeit de kritiek en blijkt het formaat toch aan ouderdomsslijtage te lijden: animaties worden niet ondersteund en door het vaste paginaformaat botert het nog steeds niet tussen PDF en het web. Kortom: PDF kan niet op tegen het frisse en flexibele karakter van HTML5 in combinatie met CSS en javascript, zeg maar alles wat zo aantrekkelijk is aan websites. Het is dan ook opvallend dat de ‘PDF association’ spectaculaire PDF-ontwikkelingen heeft aangekondigd, ja zelfs een Hackaton!

Geen evolutie maar revolutie

Terwijl de evolutie gewoon doorgaat en binnenkort versie PDF 2.0 zal worden aangenomen, zijn de ontwikkelingen, waarover onderhand een polemiek is ontstaan, eerder van revolutionaire aard. Onder de codenaam ‘Camelot2’ lijkt het PDF-formaat een complete verbouwing te ondergaan die de kloof tussen analoog (lees papieren uitgaven) en digitaal (lees responsive pagina’s) moet gaan overbruggen. Als de geruchten waar zijn, zal er aardig wat veranderen voor vormgevers, webdesigners, webbouwers en ja, ook voor de normale Office-gebruikers.

Het probleem van PDF nu

PDF voldoet nog altijd uitstekend als het gaat om drukwerkvervaardiging of uitwisseling van digitale documenten. In het laatste geval heb je slechts Adobe Reader nodig. En er bestaat ook een ‘interactieve PDF’ waarin met knoppen, velden, audio en video multimediaal kan worden gestoeid. Een bekend voorbeeld is het PDF-formulier.

Maar heb je wel eens een A4-PDF op je mobiel proberen te lezen? Of een PDF naadloos proberen te plaatsen op een webpagina? Daar botsen de werelden, want lezing op een mobiele telefoon vraagt om een aangepaste opmaak van het document. Je kunt natuurlijk diverse pdf’s creëren, die samen alle apparaten en ook drukwerk bestrijken, maar daar wilden we vanwege het tijdsintensieve karakter juist vanaf. Browsers zijn sowieso niet ingericht om een PDF goed en snel weer te geven, al moet gezegd dat aparte browser-plugins voor PDF-weergave vaak niet meer nodig zijn.

Ook kun je animaties –zelfs in een interactieve PDF– wel vergeten, tenzij je paden als het betwiste Flash durft op te gaan. Kortom: PDF in de huidige vorm heeft zijn langste tijd gehad. Hier en daar hoor je zelfs het boude idee om niet alleen webpagina’s maar ook drukwerkbestanden in HTML5 aan te leveren… heavy stuff! Drukkers geen paniek!

Signalen van verandering

Waarschijnlijk het eerste signaal van verandering was de introductie van het bestandsformaat ePUB 3 (of FXL) in 2011. Dit formaat is op HTML gebaseerd maar zorgt voor een vaste layout (FiXed Layout). En dat er al een tijdje aan bruggen wordt gebouwd tussen HTML en de drukkerswereld, is af te leiden uit plugins en apps van bedrijven als iText, Datalogics en Callas. Voorbeelden zijn pdfGoHTML en pdfChip. De laatste converteert HTML (met inbegrip van CSS en Javascript!) naar PDF. Heel interessant bij deze conversie is dat pdfChip de HTML-code eerst uitbreidt met drukwerkinstellingen voor o.a. CMYK, steunkleuren, barcodes, overdruk en paginering! Wie had 10 jaar geleden kunnen bedenken dat HTML hiermee kon of zou worden uitgebreid? Maar hoewel dit zonder meer veelbelovende stappen in de goede richting zijn, is bij deze voorbeelden nog absoluut geen sprake van een universeel bestandsformaat dat zowel vaste als vloeiende vormgeving bevat voor resp. drukwerk en webpagina’s. 


De omzetting van HTML, CSS en javascript naar een PDF-bestand via pdfChip

Uitbreiding van HTML met aan drukwerk gerelateerde code

Is Camelot2 de heilige graal?


Het ultieme, universele bestandsformaat is er een die:
  1. zowel vectoren als pixels ondersteunt;
  2. alle vormen van audio, video, animatie en interactiviteit ondersteunt;
  3. zowel een vaste als vloeiende layout in zich herbergt;
  4. zowel voor het web als voor drukwerk de standaard vormt.
Is zo’n bestandsformaat überhaupt mogelijk? De meningen in het vakgebied zijn verdeeld. Er is (nog) geen principiële reden gevonden waarom het niet zou kunnen. Ook zijn de afgelopen twee decennia op de eerste drie punten afzonderlijk grote vorderingen gemaakt. Maar de huidige stand van zaken is simpelweg dat geen van de bekende formaten ook maar enigszins in de buurt komt van dit gedroomde formaat.

Peter Villevoye, autoriteit op het gebied van print- en webapplicaties, vergelijkt de zoektocht naar dit universele, alomvattende bestandsformaat met die naar de heilige graal. Volgens hem boden eerdere pogingen (bijvoorbeeld gestructureerde content met PDF tags) evenmin voldoende soelaas. Hij benadrukt o.a. het essentiële verschil tussen vaste en vloeiende (responsive) layout en is sceptisch over een eventueel huwelijk tussen beide. Niettemin een huwelijk dat door de ‘PDF association’ volgens anderen voorzichtig is aangekondigd. Het is nog te vroeg voor een heldere blik op wat komen gaat. Zal PDF ook HTML-code gaan bevatten? En kan die in Acrobat Reader al dan niet vloeiend worden weergegeven? Of nog wilder: zal de grondslag van PDF (nu nog Postscript) op termijn geheel worden vervangen door HTML? Het blijft voorlopig koffiedik kijken. Maar wat lang bespottelijk leek, is op zijn minst denkbaar geworden, namelijk dat HTML ook de voertaal binnen drukkerijen kan worden. Dit lijkt mij persoonlijk een scenario waarmee terdege rekening dient te worden gehouden. De grafische en typografische uitbreidingen van HTML komen namelijk geleidelijk in de buurt van wat ooit aan PDF was voorbehouden.

Alle oren zijn nu gericht op de PDF-dagen van de ‘PDF association’ op 15 mei a.s. te Berlijn om te horen wat zij zelf onder ‘spectaculaire’ PDF-ontwikkelingen verstaan.